Η έννοια της ενδυνάμωσης. Πρόγραμμα παρέμβασης για ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια επιδημιολογική μετάβαση η οποία συνοδεύεται με ραγδαία αύξηση των χρόνιων ασθενειών. Η διαχείριση της χρόνιας ασθένειας αποτελεί πρόκληση για τον ιατρικό κόσμο. H τρέχουσα κυρίαρχη μορφή της ιατρικής πρακτικής τοποθετεί τους γιατρούς σε μια θέση εξουσίας σε αντίθεση με τους ασθενείς που παίζουν παθητικό ρόλο στη φροντίδα. Σύμφωνα με αυτό το πρότυπο, γνωστό ως ιατρικό πατερναλισμό, οι γιατροί δίνουν οδηγίες σχετικά με το τι πρέπει να γίνει και οι ασθενείς απλά ακολουθούν τις συμβουλές των γιατρών. Σχετικά πρόσφατα, ωστόσο, έχει προκύψει μια γενική στροφή στην οποία οι ασθενείς συμμετέχουν περισσότερο στην διαδικασία λήψης αποφάσεων από ό, τι πριν. Η ενδυνάμωση του ασθενούς ή με άλλα λόγια η ενίσχυση του ασθενή να αναλάβει τη διαχείριση της δικής του νόσου είναι κάτι που τελευταία έχει αρχίσει και λαμβάνεται πιο σοβαρά υπόψιν.[9] Ο όρος αυτοδιαχείριση της νόσου αναφέρεται στην εκπαίδευση του ατόμου ώστε να μπορεί να διαχειρίζεται τα συμπτώματα, τη θεραπεία, αλλά και τις αλλαγές στον τρόπο ζωής του, σε ψυχολογικό και σωματικό επίπεδο, οι οποίες συνδέονται με μια χρόνια κατάσταση ζωής, στοχεύοντας στο να διατηρήσουν ένα επίπεδο ποιότητας ζωής, μέσα από μια συνεχή διαδικασία αυτορύθμισης [10] Αυτό είναι κάτι που όχι μόνο αυξάνει την ανεξαρτησία του ασθενούς και την ατομική του ωριμότητα, αντικατοπτρίζεται επίσης και στα αποτελέσματα της θεραπείας.

Υπάρχουν πολλά μοντέλα ανάπτυξης του όρου ενδυνάμωση, τα οποία ακολουθούν διαφορετικό τρόπο προσέγγισης του ζητήματος. Το επαγγελματικό μοντέλο το οποίο βασίζεται κυρίως στους ίδιους τους επαγγελματίες υγείας και όχι στην ουσιαστική ενδυνάμωση των ασθενών, το οποίο υποστηρίζει πως μέσα από την αλλαγή των δομών και των ευκαιριών αποκτούν οι ασθενείς άποψη και έλεγχο για την κατάσταση τους. Το φιλελεύθερο μοντέλο εστιάζει στην αλλαγή της θέσης του ατόμου στην κοινωνία μέσω της ανάπτυξης δεξιοτήτων και πόρων που θα βοηθήσουν στην αυτό - οργάνωση και άρα στην κοινωνική αλλαγή. Το μοντέλο της αυτό - βοήθειας τοποθετεί τον ασθενή σε κεντρικό ρόλο και μέσα από την ενδυνάμωση του οδηγείται στον έλεγχο της ζωής του. Το μοντέλο αυτό εστιάζει περισσότερο στο να αντιληφθεί το άτομο ότι η γνώση, οι πόροι και οι δεξιότητες δεν αποτελούν μονοπώλιο των υπηρεσιών και των επαγγελματιών υγείας και να τοποθετηθεί ο ίδιος στο τιμόνι της ζωής του. Τέλος, το μοντέλο της ανταλλαγής αναγνωρίζει τη συνεισφορά όχι μόνο του γιατρού αλλά και του ασθενούς, έτσι θεωρεί την θεραπεία μια δυναμική διαδικασία στην οποία κάθε μέρος φέρνει τις δεξιότητες και τις ικανότητες του και μέσω της διαπραγμάτευσης καθορίζεται το ποιος πρέπει να κάνει τι. [11]   

Η  ρευματοειδής  αρθρίτιδα  είναι  μια  χρόνια ασθένεια, που  χαρακτηρίζεται    από  φλεγμονή  στις αρθρώσεις και σταδιακή απώλεια της κινητικότητας, η οποία  οδηγεί  τελικά σε πλήρη ανικανότητα. Εκτός όμως από τη  κινητική  ανικανότητα  και  την  απώλεια  της αυτοφροντίδας, η ρευματοειδής  αρθρίτιδα  μπορεί  να οδηγήσει  σε συμπτώματα,  όπως  η  κατάθλιψη, η παραίτηση, το άγχος, τα οποία οι ασθενείς  τα θεωρούν  φυσιολογικό επακόλουθο της νόσου και άρα δεν τα αντιμετωπίζουν. Πολλές  έρευνες που έχουν ασχοληθεί μ’ αυτό το ζήτημα υποστηρίζουν,  ότι  η ψυχολογική κατάπτωση  και  η απώλεια της  ανεξαρτησίας  των  πασχόντων αποτελούν σημαντικούς παράγοντες που καθορίζουν την εξέλιξη της  υγείας  του  ασθενή  και  επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα ζωής του.

Πρόγραμμα παρέμβασης ασθενούς με ρευματοειδή αρθρίτιδα.

Α) Έλεγχος Βάρους, αλλαγή διατροφικής συνήθειας και φυσική δραστηριότητα

• ενημέρωση ασθενούς ότι το επιπλέον βάρος σχετίζεται με την εμφάνιση οστεοαρθρίτιδας
• προτροπή επαφής με διατροφολόγο
• προτροπή για ήπια άσκηση κατ' επιλογήν του ασθενούς (πχ κολύμβηση, γιόγκα, περπάτημα) με διπλό στόχο και τη πρόληψη άλλων ασθενειών που σχετίζονται με την αρθρίτιδα, όπως καρδιαγγειακά, αλλά και την ψυχαγωγία και την κοινωνικοποίηση  μέσω της άσκησης.

Β) Εκπαίδευση.

• πρωτόκολλο οδηγιών με πληροφορίες για τους τύπους αρθρίτιδας και τις αλληλεπιδράσεις από την χρήση φαρμάκων
• επαφή με εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας με σκοπό την εκμάθηση και τη σχεδίαση εξατομικευμένης φυσικής δραστηριότητας καθώς και κατάλληλης χρήσης των αρθρώσεων όταν πονάνε.

Γ) Ψυχολογικές και γενικά παρεμβάσεις.

• ενημέρωση ασθενούς για την υπηρεσία ψυχολογικής στήριξης, είτε μέσω τηλεφώνου είτε με τις ομάδες στήριξης που παρέχει η ΕΛ.Ε.ΑΝ.Α ( Ελληνική εταιρία αντιρευματικού αγώνα ) και η προτροπή συμμετοχής σε δράσεις που οργανώνει.
• προτροπή επαφής με ψυχολόγο που θα επικεντρωθεί στην εναλλαγή γνωστικών, συμπεριφοριολογικών ή συναισθηματικών προτύπων με στόχο την επανατοποθέτηση του και τη μείωση του άγχους.
• ενίσχυση του δικτύου προστασίας του ασθενούς με προτροπή ενημέρωσης από τον ίδιο και σε συνεργασία με κάποιον ειδικό, ατόμου ή ατόμων του περιβάλλοντος του ασθενούς.
• προτροπή επαφής με την κοινωνική υπηρεσία του νοσοκομείο και με την ΕΛ.Ε.ΑΝ.Α για να μάθει τα επιδόματα και τις παροχές που δικαιούται.

Δ) Υπηρεσίες αποκατάστασης.

• η φυσικοθεραπεία και η εργοθεραπεία μπορούν να διορθώσουν βλάβες και να εξαλείψουν τους περιορισμούς της δραστηριότητας.
• συνεργασία του ασθενούς με τον φυσιοθεραπευτή και εργοθεραπευτή  και συζήτηση για πιθανότητα αλλαγής εργασίας ή εξεύρεση πιθανών τρόπων διευκόλυνσής του  στην ήδη υπάρχουσα. [12, 13]

....Απόσπασμα εργασίας για το MSc  Διοίκηση Μονάδων Υγείας. ΕΑΠ

                                                      Δάφνη Πατσιάλα -Κοινωνιολόγος